Panele badań – informacje ogólne
Badanie krwi dostarcza informacji nie tylko o czynności układu krwiotwórczego, ale także o pracy wielu innych narządów (np wątroby, nerek, gruczołów dokrewnych). Wykonywane okresowo badania krwi mogą pozwolić na wcześniejsze wykrycie wielu różnych chorób, a wykonywane przy występowaniu objawów mogą potwierdzić lub naprowadzić lekarza na właściwą diagnozę.
Podstawowym badaniem jest morfologia krwi. Jej wykonanie jest niezbędne do diagnozy niedokrwistości (czyli anemii), pozwala także na wstępne stwierdzenie możliwych jej przyczyn (np. z powodu niedoboru żelaza, witaminy B12 czy kwasu foliowego). Aby dokładniej ocenić pracę większości narządów należy wykonać dodatkowe badania biochemiczne krwi.
Oznaczając poziomy enzymów, tłuszczów, cukrów, markerów nowotworowych, hormonów czy białek, lekarz w raz z objawami klinicznymi jest w stanie dokładnie zdiagnozować chorobę. Zwykle zleca się określone grupy badań, tak zwane profile, wśród których wyróżnia się:
- Nerkowy : sód, potas, kreatynina, mocznik
- Wątrobowy : enzymy wątrobowe (Aspat, Alat, GGT, ALP), bilirubina całkowita, albuminy
- Kostny: białko całkowite, albumina, wapń, fosfor, ALP, witamina D3
- Sercowy: transaminazy alaninowa(Alat) i asparaginowa (Aspat), kinaza kreatyninowa (CK), dehydrogenaza mleczanowa (LDH), potas
- Lipidowy : cholesterol całkowity, cholesterol HDL, cholesterol LDL, trójglicerydy
- Tarczycowy : TSH, FT4, FT3, przeciwciała tarczycowe (TPO, TG, TrAb)
- Trzustkowy: amylaza w surowicy i moczu, lipaza trzustkowa
- Cukrzycowy: glukoza, lipidogram, HbA1c, kreatynina, mocznik, Na, K, Aspat, Alat
Dodatkowymi badaniami pozwalającymi na właściwą ocenę stanu zdrowia mogą być:
- badania markerów nowotworowych pozwalające określić istnienie pewnych białek, które pojawiają się w większych stężeniach w przypadku niektórych nowotworów. Podwyższony poziom nie zawsze jednak świadczy o chorobie nowotworowej i na odwrót – niski poziom markera nie oznacza braku choroby. Najczęściej oznaczane markery to: marker raka prostaty (PSA), przewód pokarmowy(CEA, Ca 19-9), wątroba (AFP), marker raka jajnika (Ca 125), rak piersi (Ca 15-3)
- badania układu krzepnięcia krwi (PT, APTT, fibrynogen, płytki krwi, d-Dimery)
- badania na obecność antygenów i przeciwciał patogenów (np.wirus zapalenia wątroby typu B czy C, HIV, krętki kiły, Helicobacter pylori). Ich obecność może świadczyć o nosicielstwie lub przebytej chorobie.
- badania na stężenie hormonów, głównie przysadki mózgowej (np. TSH, prolaktyna, FSH, LH), a także obwodowych gruczołów dokrewnych tarczycy (FT4, FT3), przytarczyc (parathormon – PTH), gonad (np. estradiol, progesteron, testosteron), nadnerczy (np. kortyzol).
Istnieje wiele różnych badań, ale nie ma potrzeby wykonywania ich wszystkich u każdego. Lekarz zleca zestawy badań dobrane indywidualnie dla każdego pacjenta w zależności od potrzeby i danych objawów klinicznych. Poniżej badania zebrano w panele dostosowane do poszczególnych grup pacjentów, aby diagnozować najczęściej występujące problemy zdrowotne.
